Πέμπτη 29 Μαρτίου 2018

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

 Ψαράδες χθες και σήμερα.


Με την ευκαιρία εύχομαι καλή χρονιά στους ψαράδες της Ιθάκης και ιδιαίτερα στους Γιάννη Καμαρώνη, Γιάννη Λεκατσά, Μπάμπη, Λάζαρο, Δημήτρη, Λεωνίδα και σε όλους εκείνους που ρίχνουν μέχρι  και σήμερα τα δίχτυα τους τον κόλπο της Πόλης, το νευραλγικό  κέντρο της ιστιοπλοΐας στην Ιταλία και τη Δύση πολύ πριν από τον ελληνικό αποικισμό του 8ου αιώνα π.Χ. 
Μία από τις πτέρυγες του Μουσείου Θαλάσσης που θα δημιουργηθεί στο Σταυρό θα καλύψει τη θάλασσα, την αλιεία, τις τελετές της και τα έθιμα των ψαράδων στην εποχή που ζούσε ο Οδυσσέας και κατά την Ομηρική περίοδο. Η τελετουργία της αλιείας και oι σημερινές τεχνικές αλιείας δεν είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες που επέτρεψαν στους Μυκηναίους ψαράδες να ψαρεύουν  πολύ νόστιμα  ψάρια όπως το λαβράκι, η τσιπούρα, oι συναγρίδες, τα μπαρμπούνια κ.λ.π. γιατί η θάλασσα ήταν πλούσια σε ψάρια “πόντον ιχθυόεντα ” όπως διαβάζουμε στην Οδύσσεια (Δ, 381, 516)
Αν και οι ήρωες τρώνε πάντα κρέας στα ομηρικά έπη, γνωρίζουμε ότι η αλιεία ήταν γνωστή και ασκούνταν . Όταν ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του βρίσκονται στο νησί του Ήλιου, μετά τις προμήθειες στο πλοίο, αρχίζουν να αλιεύουν με καμπυλωτά  χάλκινα άγκιστρα (Oδ., M,329-332), μια τεχνική που θυμίζει την αλιεία με τη πετονιά. Και ο Μενέλαος, βασιλιάς της Σπάρτης, που επέστρεψε από την Τροία, όταν τον έσπρωξε σε ένα νησί ξαφνική καταιγίδα, επέζησε τρώγοντας ψάρια (Δ, 368-369). Ήδη από την εποχή του Οδυσσέα χρησιμοποιήθηκαν δίχτυα για την αλιεία γαύρου και σαρδέλας, τα οποία οι κάτοικοι της Ιθάκης  συνέχισαν να χρησιμοποιούν μέχρι σήμερα. Η αλιεία με τράτα πραγματοποιήθηκε επίσης με πολύ μεγάλα δίχτυα που σέρνονταν στο βυθό της θάλασσας και η χρήση των παγίδων ήταν γνωστή. Όπως στα βουνά οι κυνηγοί έπιαναν τα πουλιά με τη βοήθεια των πιστών σκύλων, έτσι στη θάλασσα οι ψαράδες πίστευαν ότι έπιαναν τα ψάρια με τη βοήθεια των δελφινιών, των σκύλων της θάλασσας, φίλων των ανδρών που εξακολουθούμε να βλέπουμε  μαζί  με τις φώκιες και  τις χελώνες στα βαθιά νερά της Ιθάκης, μέχρι σήμερα.
Ένα ιδιαίτερο ρόλο είχε πάντα το χταπόδι. Υπήρχε σε αφθονία στην ελληνική θάλασσα και απεικονίστηκε συχνά στις μινωικές τοιχογραφίες, ώστε να γίνει το σύμβολο του πολιτισμού της Κρήτης. Διάσημες  είναι οι διακοσμήσεις των χταποδιών που συνδέονται με τα δελφίνια ζωγραφισμένα στις αίθουσες των παλατιών της Πύλου και της Τύρινθας. Το χταπόδι θεωρήθηκε πολύ έξυπνο, διότι όταν υπήρχε κίνδυνος άλλαζε το χρώμα του ώστε να  καμουφλάρεται μεταξύ των φυκιών, των κοραλλιών και των κοχυλιών. Οι Μυκηναίοι το ψάρευαν με το καμάκι στα βαθιά νερά και όταν το έβρισκαν στην ακτή το έπιαναν με τα χέρια τους. Ακόμα και σήμερα λέγεται ότι οι γυναίκες της Ιθάκης είναι σε θέση να τo πιάσουν με τα χέρια τους όταν το βλέπουν κρυμμένο ανάμεσα στους βράχους των Αφαλών, των Φρικών και της Πόλης.
Στη φαντασία των Ελλήνων  το χταπόδι συγκρίθηκε με τον Οδυσσέα, τον κατ 'εξοχήν σοφό και πονηρό άνθρωπο, τον άνθρωπο που πάντα ξέρει πώς να ξεφύγει, χάρη στην ευφυΐα και τον πολυμορφισμό του. Το χταπόδι, αποξηραμένο στον ήλιο και έπειτα μαγειρεμένο στα κάρβουνα ή βρασμένο, εξακολουθεί να αποτελεί μέρος της παραδοσιακής ελληνικής κουζίνας. Οι κάτοικοι της Ιθάκης, άνθρωποι της γης και της θάλασσας, έχουν μάθει να ψαρεύουν από  παιδιά και να ασκούν υποβρύχια αλιεία. Αρκετά  ναυάγια ή απλά υπολείμματα αμφορέων και αγκυρών έχουν εντοπιστεί στους βυθούς από τους ψαράδες, τους κληρονόμους της Ομηρικής θάλασσας.
Τις καλύτερες ευχές μας για ένα ευτυχές Πάσχα.
Βruno Mazzali & Maddalena Reni

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου