ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΖΑΛΑΔΑ,ΤΙ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΚΑΙ ΑΣΤΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΙΛΙΓΓΟΣ

ΖΑΛΗ: Είναι ένας γενικός όρος πού χρησιμοποιούν οι ασθενείς για κάθε ακαθόριστο δυσάρεστο αίσθημα, στο κεφάλι ,από πίεση, βάρος ή κενό στο κεφάλι, θόλωση (θολούρα),τάσεις λιποθυμίας, αίσθημα αδυναμίας ή πτώση της όρασης, ορθoστατική υπόταση, κρίση πανικού, μέχρι τη βαριά ζαλάδα με κλονισμό της ισορροπίας και  τέλος τον ίλιγγο. Όμως οι εξειδικευμένοι ιατροί χωρίζουν τη ζάλη, σε αυτήν πού προκαλείται από πραγματικές διαταραχές τού αιθουσαίου συστήματος της ισορροπίας (αιθουσαία ζάλη) και στην κοινή ζάλη (μη αιθουσαία ζάλη) πού προκαλείται από όλες τις υπόλοιπες αιτίες.

ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΚΑΙ ΑΣΤΑΘΕΙΑ: Είναι πραγματικές διαταραχές της ισορροπίας, μεγαλύτερης συνήθως διάρκειας και συμμετοχής πολλών συστημάτων.
ΙΛΙΓΓΟΣ: Aποτελεί έναν από τούς συχνότερους λόγους προσέλευσης των ασθενών στο ιατρείο. Είναι η ψευδής αίσθηση περιστροφής των αντικειμένων ή τού ίδιου τού ασθενούς γύρω από αυτά, ή οποιασδήποτε κίνησης, ενώ στη πραγματικότητα δεν υπάρχει καμία μετακίνηση. Άρα ως ίλιγγος χαρακτηρίζεται κάθε κινητική ψευδαίσθηση πού αφορά τον εαυτό ή το περιβάλλον, είτε είναι περιστροφική, είτε όχι,(π.χ. γραμμική, μπρος-πίσω ή δεξιά-αριστερά). Ο ίλιγγος είναι υποκειμενικό σύμπτωμα, μικρής διάρκειας, διαφορετικών διαταραχών, συνήθως όχι σοβαρών, πού πρέπει όμως να διαγνωστούν. Συνοδεύεται με διάφορες νευροφυτικές εκδηλώσεις, όπως εμετούς, εφίδρωση, ωχρότητα, ταχυκαρδία ή  βραδυκαρδία,(λόγω συνδέσεων τού λαβυρίνθου  με το νευροφυτικό σύστημα) και συχνά εμβοές και βαρηκοΐα,(λόγω γειτνίασης και τού ενιαίου οργάνου της ακοής και της ισορροπίας στο εσωτερικό αυτί).

ΠΡΟΣΟΧΗ ΛΟΙΠΟΝ: Σε ασθενείς με κάποια ψευδαίσθηση της κίνησης, όπως, κλίση, κυματισμός, η ώθηση, η ανισορροπία συνήθως προκαλείται από διαταραχές στο εσωτερικό αυτί. Όταν όμως κάποια ψευδαίσθηση της κίνησης, δεν είναι παρούσα, η αιτία της ανισορροπίας είναι πιο κεντρικά. Σε ηλικιωμένους ασθενείς, μπορεί να συνυπάρχουν πολύ συχνά, οι πολυαισθητηριακές διαταραχές, δηλαδή, ανισορροπία, ζάλη, αστάθεια αλλά και ψευδαίσθηση κίνησης. Και η αίτια είναι πολυπαραγοντική (κακή αιμάτωση οργάνου ισορροπίας, κακή αιμάτωση εγκεφάλου ,φάρμακα, νευρολογικές καταστάσεις, χρόνιες εκφυλιστικές νόσοι, κλπ.). Σε νεότερους ασθενείς τέτοιου είδους ανισορροπίες και αστάθειες εμφανίζονται, δυστυχώς σε  κεντρικά προβλήματα !!!

Συμπέρασμα : Ο ίλιγγος, είναι σύμπτωμα της νόσου που λέγεται  αιθουσαία συνδρομή και ταξινομούνται ,αναλόγως της εντοπίσεως της βλάβης, σε περιφερικά και κεντρικά αίτια.

Περιφερικά αίτια (καλοήθης)δεν κινδυνεύει η ζωή. 

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: Όταν υπάρχει πρόβλημα με το μέρος τού εσωτερικού αυτιού πού λέγεται αίθουσα (αιθουσαίος ίλιγγος) και  ελέγχει την ισορροπία τού σώματος και πολλές φορές εμπλέκεται και το ακουστικό σύστημα μαζί με το νεύρο του, το ακουστικό νεύρο. Δηλαδή το πρόβλημα βρίσκεται περιφερικά τού εγκέφαλου, μέσα στο αυτί η στη σύνδεση του δια μέσου τού ακουστικού νεύρου με τον κεντρικό πυρήνα του!

Κεντρικά αίτια(κακοήθης) κινδυνεύει η ζωή.

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: Όταν υπάρχει πρόβλημα κεντρικά, στον εγκέφαλο, ιδιαίτερα στο εγκεφαλικό στέλεχος  και την παρεγκεφαλίδα η στο αγγειακό σύστημα τροφοδοσίας  με αίμα τού εγκεφάλου και δευτερευόντως επηρεάζεται και το αιθουσαίο σύστημα ισορροπίας, δηλαδή το αυτί μας.

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟΣ ΙΛΙΓΓΟΣ: Μπορεί να προκληθεί από:

• Καλοήθη παροξυσμικό ίλιγγο θέσεως,

• Φάρμακα όπως οι αμινογλυκοσίδες, σισπλατίνη, η σαλικυλικά,

• Τραυματισμός στο κεφάλι.

• Λαβυρινθίτιδα(φλεγμονή τού ίδιου τού οργάνου της ισορροπίας από ιούς, μικρόβια).

• Νόσος Μeniere (μορφή λαβυρινθίτιδας πού αφορά και το ακουστικό σύστημα),συχνό σε νέους ανθρώπους ,σε γυναίκες με ημικρανία και κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσης ,σε άτομα με συγκεκριμένο τύπο προσωπικότητας, όπως ευφυείς, καλά οργανωμένες προσωπικότητες, σχολαστικά καθαρούς, αγχωτικούς κλπ. (Θα γίνει εκτενής αναφορά σε επόμενο άρθρο).

• Φλεγμονή (αιθουσαία νευρωνίτιδα).Όταν φλεγμαίνεται ο κεντρικός πυρήνας τού συστήματος ισορροπίας,

• Πίεση στο νεύρο συνήθως από καλοήθεις όγκους, όπως ένα μηνιγγίωμα ή ακουστικό νευρίνωμα.

ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΙΛΙΓΓΟΣ: Μπορεί να προκληθεί από:

• Αγγειακά αίτια(εγκεφαλικά επεισόδια)

• Φάρμακα(αντιεπιληπτικά, ασπιρίνη, οινόπνευμα)

• Ημικρανία(αιθουσαία ημικρανία)

• Σκλήρυνση κατά πλάκας,

• Επιληψία(σπάνια).

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟΥ-ΚΑΛΟΗΘΟΥΣ-ΙΛΙΓΓΟΥ 

Το κύριο σύμπτωμα είναι μια αίσθηση ότι εσείς ή το δωμάτιο κινείται ή περιστρέφεται. Ο ίλιγγος μπορεί να προκαλέσει ναυτία και έμετο.

Άλλα συμπτώματα είναι:

• Δυσκολία στην όραση,

• Ζάλη,

• Βαρηκοΐα από το ένα αυτί,

• Απώλεια τής ισορροπίας και αστάθεια,

• Εμβοές(κουδούνισμα στα αυτιά).

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ-ΚΑΚΟΗΘΟΥΣ-ΙΛΙΓΓΟΥ

Αν η βλάβη τού περιφερικού οργάνου στο αυτί , δηλαδή, ο ίλιγγος, οφείλεται σε προβλήματα στον εγκέφαλο,(κεντρικός ίλιγγος),υπάρχουν συνήθως κεφαλαλγία (πονοκέφαλος) και άλλα νευρολογικά συμπτώματά πού μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία στη κατάποση,

• Διπλωπία(διπλή όραση),

• Προβλήματα στην κίνηση των οφθαλμών,

• Παράλυση τού προσωπικού νεύρου,

• Δυσαρθρία(αλλαγή στο τρόπο της ομιλίας, ή  δυσκολία στο να αρθρώσει λέξεις)

• Αδυναμία των άκρων.

ΤΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΚΑΝΟΥΜΕ :

Η ΕΓΚΑΙΡΗ ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟ Α ΚΑΙ ΤΟ Ω, ΣΕ ΚΑΘΕ ΙΛΙΓΓΟ, (άμεσα απαραίτητη από ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο) μπορεί να αποκαλύψει:

• Νυσταγμό(ακούσιες κινήσεις των ματιών),πρόβλημα στην κίνηση των οφθαλμών και διπλωπία,

• Αταξία(έλλειψη συντονισμού),ανισορροπία και αστάθεια,

• Δυσκολία στη βάδιση,

• Βαρηκοΐα,

• Αδυναμία των άκρων.

ΤΙ ΔΟΚΙΜΕΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΘΟΡΙΣΤΕΙ Η ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΙΛΙΓΓΟΥ

Οι δοκιμές πού μπορεί να  κάνουμε συμπληρωματικά από την φυσική εξέταση,(αν χρειαστεί θα το καθορίσει ο ειδικός Ω.Ρ.Λ),είναι:

• Εξετάσεις αίματος ,

• Ακουστικά προκλητά δυναμικά εγκεφαλικού στελέχους,

• Θερμικές δοκιμασίες,

• Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα,

• Νυσταγμογράφημα,

• C/T εγκεφάλου, λιθοειδών,

• Οσφυονωτιαία παρακέντηση,

• Μαγνητική τομογραφία και αγγειογραφία των αγγείων τού εγκεφάλου.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ  

ΠΡΟΣΟΧΗ: Εάν δεν διαγνωστεί η αιτία και το είδος τού ιλίγγου, ΔΕΝ ΔΙΝΟΥΜΕ ΦΑΡΜΑΚΑ! Ιδού οι λόγοι:

• Στη περίπτωση πού είναι περιφερικός ίλιγγος,(καλοήθης, αιθουσαίας αιτιολογίας),εάν πάρει ο ασθενής μόνος του, ή τού χορηγηθούν φάρμακα χωρίς να προηγηθεί εξειδικευμένη εξέταση, θα μειωθούν έως εξαλειφθούν τα απαραίτητα για την ακριβή διάγνωση αντανακλαστικά στη φυσική εξέταση και θα δυσκολέψει τον ειδικό ιατρό να καθορίσει την ή τις  αιτίες  και το είδος τού ιλίγγου και να βάλει τη σωστή διάγνωση!

• Επίσης, εάν ο ασθενής πάσχει, από ίλιγγο θέσεως,(ένα είδος καλοήθους ιλίγγου πού έχει σχέση με τη θέση της κεφαλής, συχνότατο στη τρίτη ηλικία), αντί να απαλλαγεί από τον ίλιγγο και τα συμπτώματα του, με τις δοκιμασίες απελευθέρωσης,(ειδικό πρόγραμμα ασκήσεων, πού στόχο έχει να επαναφέρει τη λειτουργία τού αιθουσαίου συστήματος σε φυσιολογικά επίπεδα),πού θα εφαρμόσει ο ειδικός ιατρός και θα τού λύσει το πρόβλημα, με  ποσοστό επιτυχίας πάνω από 85%, παίρνοντας φάρμακα θα παρατείνει τη ζάλη ή την αστάθεια του ακόμη και για μήνες!!!

• Εάν είναι κεντρικός ίλιγγος,(δηλαδή η αιτία βρίσκεται κεντρικότερα , στον εγκέφαλο ή το αγγειακό σύστημα) και ο ασθενής από μόνος του, ή κατόπιν εσφαλμένης υπόδειξης και χωρίς να προηγηθεί έστω απλή κλινική εξέταση κυρίως από μη ειδικό ιατρό, τού χορηγηθούν φάρμακα ,μπορεί και να κινδυνεύσει η ιδία η ζωή του! Γιατί δεν είναι όλες οι ζαλάδες ίδιες και δεν είναι όλες οι  ζαλάδες -ίλιγγος!!!

Τα φάρμακα πού συνήθως δίνουμε για τη θεραπεία-ανακούφιση, μόνο των συμπτωμάτων,(γιατί κανένα φάρμακο δεν θεραπεύει από μόνο του, τον ίλιγγο), τού περιφερικού (αιθουσαίου-καλοήθους) ιλίγγου,  μπορεί να είναι:

• Αντιχοληνεργικά(όπως η σκοπολαμίνη),

• Αντισταμινικά(όπως Meclizine),

• Οι βενζοδιαζεπαμίνες(όπως η διαζεπάμη λοραζεπάμη),

• Προμεθαζίνη(για τη θεραπεία της ναυτίας και τού εμέτου)

• Διουρητικά,

• Κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη).

Τι πρέπει να κάνω για να μην επιδεινώσω τον ίλιγγο κατά τη διάρκεια των επεισοδίων, πριν ή μετά την εξέταση μου από τον ειδικό ιατρό:

• Μείνετε ακίνητοι στο κρεβάτι,

• Να επανέρχεσθε σιγά –σιγά στις δραστηριότητες σας,

• Να αποφεύγετε τις απότομες μεταβολές θέσης.

• Μη προσπαθήσετε να διαβάσετε και να δείτε τηλεόραση,

• Αποφύγετε δυνατά φώτα,

• Αποφύγετε επικίνδυνες δραστηριότητες όπως οδήγηση, χειρισμό βαρέων μηχανήματων και εργασία σε ύψος, μέχρι 1 εβδομάδα μετά την εξαφάνιση των συμπτωμάτων,

• Αν υποφέρετε από ιλίγγους συχνά, σταματήστε το κάπνισμα, μη πίνετε αλκοόλ, ελαττώστε το αλάτι, μη τρώτε αλόγιστα, μη κουράζεστε υπερβολικά, το άγχος επιδεινώνει τον ίλιγγο, μη κάνετε απότομες κινήσεις τού κεφαλιού, μη σηκώνεστε απότομα από το κρεβάτι.

ΠΡΟΓΝΩΣΗ :

Η πρόγνωση εξαρτάται από την:

1. Αιτία,

2. Την ηλικία,

3. Τη γενική υγεία

4. Και την έγκαιρη διάγνωση. 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: Έχετε ίλιγγο γυρίζουν όλα; Σάς έρχεται εμετός; Κατ΄ αρχήν μη πανικοβάλλεστε, ξαπλώστε, μείνετε ακίνητοι, χαμηλώστε το φωτισμό (χωρίς να κλείσετε τελείως το φως αν είναι βράδυ) ,πάρτε την πίεση και τηλεφωνήστε αμέσως στο γιατρό σας, πριν χαθούν πολύτιμα για τη διάγνωση συμπτώματα. Μην πάρετε κάποιο φάρμακο επειδή το έπαιρνε κάποιος άλλος πού είχε ή πού νόμιζε ότι είχε, ίλιγγο, γιατί όπως προανάφερα θα καταστείλετε συμπτώματά πού θα βοηθήσουν το γιατρό σας στη διάγνωση. Ο ίλιγγος είναι σύμπτωμα και από τι πάσχετε θα το βρει ο γιατρό σας. Είναι πολύ συχνός και αντιμετωπίζεται συνήθως με επιτυχία. Προσοχή στο χρόνιο ίλιγγο (ασθενείς, ιδιαίτερα τρίτης ηλικίας, αναφέρουν ότι πάσχουν από ίλιγγο μήνες ή χρόνια), γιατί είναι συχνός σε κεντρικές(επικίνδυνες για τη ζωή), βλάβες, ή συνδέεται με αδιάγνωστες ή αρρύθμιστες παθήσεις.

ΜΗ ΞΕΧΝΑΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

• Οι περιφερικές βλάβες είναι συνήθως αθώες και έχουν καλοήθη πορεία.

• Οι κεντρικές είναι δυνητικά απειλητικές για τη ζωή.

• Το ιστορικό και ιδιαίτερα η χρονική σειρά εισβολής των συμπτωμάτων και το είδος τού νυσταγμού,(ακούσιες κινήσεις των ματιών), αποτελούν τα πιο χρήσιμα  στοιχεία για τον προσανατολισμό στη διάγνωση. Η παρουσία νευρολογικών συμπτωμάτων και σημείων, συνηγορεί υπέρ κεντρικής προέλευσης τού ιλίγγου, ενώ η παρουσία διαταραχών ακοής ,εμβοών ή ωταλγίας, υποδεικνύει περιφερικού τύπου βλάβη.

• Ότι κάνει θόρυβο (έντονη περιστροφή, εμέτους, εφίδρωση) ,με τάση μείωσης όσο περνούν οι ώρες  και από επεισόδιο σε επεισόδιο, είναι συνήθως καλοήθης κατάσταση.

• Ότι εμφανίζεται με ήπια μορφή, και χρονίζει, η συνοδεύεται με πονοκέφαλο, συνήθως είναι πιο κεντρικά το πρόβλημα ,άρα δυνητικά επικίνδυνο, αν μείνει αδιάγνωστο.

• ΠΡΟΣΟΧΗ: Πολλές φορές συμβαίνει μικρά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια να εκδηλώνονται με μεμονωμένο ίλιγγο!!!.

• Επίσης σοβαρά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια τού εγκεφαλικού στελέχους και της παρεγκεφαλίδας ,απειλητικά για τη ζωή, μπορεί να έχουν και μάλιστα πρώιμα και προειδοποιητικά συμπτώματα, μόνο βαρηκοΐα, εμβοές και ίλιγγο.!!! Π.χ Σε ασθενή πού παρουσιάζει: αιφνίδια απώλεια ακοής, συνοδευόμενη από ίλιγγο([αστάθεια, ζάλη ,ανισορροπία, αίσθημα κίνησης κλπ.),η αιτία να είναι ένα έμφρακτο της πρόσθιας κάτω παρεγκεφαλιδικής αρτηρίας,(μορφή εγκεφαλικής ισχαιμίας,),να μην εξεταστεί από Ω.Ρ.Λ, αλλά να  υποβληθεί σε μαγνητική εγκεφάλου,(πολύ συχνό φαινόμενο), η οποία θα είναι φυσιολογική ακόμη και για 2-3 εικοσιτετράωρα!!! πριν εκδηλωθεί η εγκεφαλική ισχαιμία.!Δηλαδή το ισχαιμικό επεισόδιο να έχει στην αρχή του, ΜΟΝΟ  ως κύριο σύμπτωμα του, τον ίλιγγο και την βαρηκοΐα, ακόμη και η μαγνητική να είναι φυσιολογική,[εάν γίνει νωρίς), παραπλανώντας τον μη ειδικό, γιατί ο λαβύρινθος είναι πιο ευαίσθητος στην ισχαιμία ,άρα εκδηλώνεται νωρίτερα!!!Είναι βέβαια ασυνήθιστο η κεντρική βλάβη να παρουσιαστεί με μοναδικό σύμπτωμα τον ίλιγγο. Γι αυτό είναι απαραίτητο σε κάθε εξέταση ιλίγγου, να γίνεται και ακοολογικός, Ω.Ρ.Λ., έλεγχος.

• Αν προστεθεί και ότι αρκετές  από τις περιφερικές βλάβες δεν μπορούν να περιμένουν, γιατί, όπως είπαμε , το αυτί είναι ευαίσθητο και ειδικά στην ισχαιμία, καταδεικνύεται ότι ο ίλιγγος είναι επείγον πρόβλημα και κατά πρώτο λόγο ωτορινολαρυγγολογικό.

• Η δυσκολία τού ειδικού ιατρού είναι αυτή ακριβώς. Να αποκλείσει το επείγον. Δηλαδή καλείται, ΟΧΙ ΑΠΟ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ,[αξονικές, μαγνητικές κλπ), αλλά ΠΡΩΤΑ ΑΠΟ ΤΟ  ΙΣΤΟΡΙΚΟ και την ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ καθώς και την ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ και με εξειδικευμένα όργανα, (π.χ, ειδικά γυαλιά FRENZEL, πού μελετούν την κίνηση των ματιών -νυσταγμένες κινήσεις, πλήρη ακοολογικό και νευροωτολογικό έλεγχο), να βρει εάν ο ασθενής πάσχει από καλοήθη ίλιγγο περιφερικής αιτιολογίας,(δηλαδή η αιτία βρίσκεται στη περιφέρεια , στο ίδιο το όργανο της ισορροπίας μέσα στο αυτί), ή είναι ίλιγγος κακοήθης, κεντρικής αιτιολογίας,[δηλαδή η αίτια του βρίσκεται έξω από το αυτί),και ο ίλιγγος απλά είναι σύμπτωμα, πού μπορεί να παραπλανήσει τον μη ειδικό, επικεντρώνοντας τη προσοχή του στο αυτί, ενώ η αιτία να  βρίσκεται έξω από το αυτί, δηλαδή στον εγκέφαλο ή το αγγειακό σύστημα!!!και να συνυπάρχει με περιφερικό ίλιγγο!!!

Τέλος, είναι σαφές ότι το θέμα, λόγω της πολυπλοκότητας του, δεν είναι δυνατό να εξαντληθεί  στο παρόν άρθρο!

 Για να γίνει πλήρως κατανοητό, δυστυχώς  προϋποθέτει ειδικές γνώσεις ιατρικής, οι οποίες τα τελευταία χρόνια εμπλουτίστηκαν με καινούργια γνώση, όσο αφορά τη θεραπεία αλλά κυρίως τη διάγνωση!

Η προσπάθεια του γράφοντος, να το συμπτύξει  και απλοποιήσει, στοχεύει πρωτίστως στη κατανόηση από τον ασθενή και του περίγυρου του, της σοβαρότητας που μπορεί να έχει μια ζαλάδα, μια αστάθεια και ένας ίλιγγος, και επουδενί στην αυτοδιάγνωση - αυτοθεραπεία και στο συχνό φαινόμενο: βλέποντας και κάνοντας!!!

Γι αυτό θεωρώ απαραίτητη και επιβεβλημένη  την άμεση  επικοινωνία του ασθενούς με τον ιατρό του.

Καλογερόπουλος Δημήτριος

Ωτορινολαρυγγολόγος

Χειρουργός κεφαλής τραχήλου